Bu yazıda, Refleks yazısında da olduğu gibi, "herkesin" her gün tecrübe ettiği ama çoğu kişinin dikkat etmediği, isimlendirmekle uğraşmadığı bir olaya, daha doğrusu bir olguya değineceğim: Katmanlar ve katmanlamak. Elbette ki bu "isimlendirme" zayıf kalabilir ancak bu olgudan bahsetmek, onu çözümlemeye çalışmak dahi farkındalık kazanmaya yeterli olacaktır.
Katmanlara bakış açısı önemlidir. Bunu resim örneğiyle açıklarsam daha açıklayıcı olacağını düşünüyorum: Basit ve amatörce bir manzara resmi hayal edin; iki dağın ortasında bir güneş veya onu kaplayan bulutlar, birkaç köy evi ve avlusunda . Katmanlarsak: güneş, dağlar, ev, patika tam da bu sırayla resimde yer almışlardır. Bu resmi çizen kişiye göre bir dizilim vardır. O, bunu fark etmeden başarmıştır. Yalnız katman diziliminin farkında olan biri, yani bakış açısı "katmanlı" olan bir başkası, ortaya, daha etkileyici bir manzara resmi çıkarır.
 |
| Alois Arnegger - Avusturyalı Ressam |
Farkındalığı olan kişinin resmi diğer resme nispeten daha göze hoş gelir. Çünkü bahsi geçen resim katman katman yapılmıştır. Öyle ki renklerin oluşumu dahi birkaç katmanın üst üste gelmesinden ibarettir. Diğer ayrıntılara girmiyorum bile: gölgelendirme, ışıklandırma, kompozisyon belirleme...
Katmanlama, bir nevi dizilimdir ama bu kadar basite indirgenemez. Çünkü doğru sırayı bulmak yalnız dizilim yapmakla elde edilemez. Bu yüzdendir ki "katman" isimlendirmesi çağrıştırıcı olmakla beraber kısmen yetersizdir. Ancak buraya uygun olduğunu düşündüğüm nadir kelimelerden biri.
Katmanlamanın bulunduğu alanlardan birkaçı
Müzik
Besteler birer dizilimdir. Ancak kendilerini yalnızca "dizilim" diyerek açıklayamacağımız da kesindir. Bu yüzden onlar katmanlamanın ürünüdür diyebiliriz. Öyle ki katmanlar öyle bir yer alır ki ancak yukardan bakabilenler,
bu ahengi keşfedebilir.(Müziği yalnızca beste üzerinden almamın nedeni; bestelerin müziğin büyük bir bölümünü oluşturmasındandır.)
Terzilik veya onunla ilgili her alan
Farkına vardığınız üzere kıyafetler neredeyse asla tek parça değildir. Kolu, yakası, şurası, burası derken bir birleşim meydana gelir. Ancak bu birleşim burada son halini almaz. Üstüne işlemeler, yazılar, türlü türlü motifler işlenir. Sayıp dökmemden de anlayacağınız gibi her bir katman bir diğeriyle kendini tamamlamaktadır.
 |
| Bir nöral ağ |
Tüm yazılımlar -özellikle modern programlama dillerinde- bir bloklar bütünüdür. Her bir blok bir göreve sahiptir ve diğer bloklarla gerektiği kadar iletişim halindedir. Burada her bir blok birer katmandan ibarettir. Öyle ki bu katmanlar asla birbiriyle kesişmez çünkü kesişebilecekleri bir ortam yoktur. En yüzeysel şekliyle katmanlama, programlamada böyle yer alır.
Yazı yazma
Her yazı en azından bir katmana sahiptir. Bu katmanlama ne kadar başarılı ise yazı da o kadar başarılıdır. Örneğin bu yazıda yer alan her alt başlık birer katmandır.
Coğrafya
Katman, coğrafi bir terimdir aynı zamanda. Öyle ki yerküre ve havaküreler katmanlıdır. Ancak bu bizi, anlatmak istediğimiz katman mantığının biraz dışına iter. Bu yüzden, katmanlamanın burada da bulunduğunu belirterek kısa kesiyorum.
 |
| Azteklerde sosyal tabakalaşma |
Sosyoloji
Toplumlar katmanlıdır. Her toplum da kendi içinde katmanlara ayrılır. Bu alanda katman sözcüğü yine terimsel anlam taşır. Katmanın yerine "tabaka" kelimesi de kullanılmaktadır. Örneğin: Sosyal tabakalaşma
Katmanlamayı kullanmak
Bu olayın veya olgunun nerelerde yer aldığını söyleyerek konuyu biraz dağıttım. Bunun nedeni bu kadar basit ve alışıldık bir konunun düz bir şekilde açıklanmasını yetersiz görmemdir.
Buraya kadar biz de katmanlamanın etrafında dolaştık. Şimdi onu nasıl işlevsel kılabiliriz onu görelim.
Neredeyse her şey katmanlamadan oluşuyorsa bunun artık farkında olan bizler katmanlar arası gezinti yapabiliriz. Öyle ki yanlış istiflenmiş katman yığınlarını doğru sıraya sokamasak da onu oluşturan parçaları görebiliriz. Bu da bizi sorunları çözmede avantajlı duruma getirir. Avantajımız, parçalı düşünmek. Katmanları gören bir kimse sorunu parçalara ayırabilir ve daha pratik çözümler önerebilir.
Yukarıdaki paragraf katmanlamanın en basit kullanımını aktarmaktadır. Diğer kullanım yöntemlerini düşünmek size kalıyor. Tabi ki bu yazıyı hiç okumamış gibi de davranabilirsiniz.
Son birkaç söz
Yazı çok genel bir düstura dayandığından yüzeysel düşüncede kıt ve sığ kalmaya tabidir. Konu üzerinde biraz düşünüldüğünde ise çevrenizde gelişen olaylara ve nesnelere bakış açınız değişecektir.
Öyle ki bu bakış açısı Karma İnsan için de geçerlidir. Karma İnsan'ın yeni logosu da bunu gösteren en iyi örneklerden biridir. Katmanlar, bu modeli meydana getirir. Birbirini kesmeyen ve birbiriyle çakışmayan bir renkler topluluğu... Her biri ayrı güzel.
-nbsas-
Yorum Gönder